In 2018 startte het project 'bio-clusters'. Dat project detecteert en begeleidt landbouwbedrijven uit bepaalde regio's die interesse hebben in de omschakeing naar bio. Na 2 jaar maken we een tussentijdse balans op en kijken we naar de toekomst.

De vraag naar bio vanuit de markt blijft stijgen, maar het aanbod volgt niet altijd even snel. Nochtans is er in bepaalde regio's in Vlaanderen zeker potentieel. Het project Bio-clusters, dat wordt uitgewerkt door Bio zoekt Keten en Bio zoekt Boer, zoekt uit in welke regio's er ruimte is voor omschakeling en zet daar dan samen met bestaande bioboeren een werking op. 

Door regionaal te werken, kan je een lokale dynamiek tot stand brengen. Kennis uitwisselen, een netwerk opbouwen, samenwerken: het is allemaal eenvoudiger voor boeren uit dezelfde regio. Niet elke streek komt in aanmerking. Allereerst moet er een lokale vraag zijn naar bepaalde bioproducten, maar daarnaast is ook de aanwezigheid van bestaande bioboeren een belangrijk element. Voor het bepalen van de regio's wordt ook gekeken naar de bedrijfsadviezen die Bio zoekt Boer in het verleden deed: zo is meteen duidelijk welke bedrijven ooit de stap naar bio overwogen hebben. 

Pajottenland en Voeren-Haspengouw

In 2018 gebeurde een grondige voorstudie en op basis daarvan werden 2 regio's gekozen:

• het Pajottenland
• de Voerstreek-Haspengouw.

Wat in deze regio's ook meespeelde is dat ze afzetmogelijkheden hebben naar Brussel of Wallonië.

In het Pajottenland was er vooral vraag voor omschakeling in de akkerbouw en melkveehouderij. Bovendien waren er in deze streek al een 40-tal bioboeren actief. Zo'n netwerk met veel aanwezige teelttechnische kennis kan omschakeling aanzienlijk versnellen. Na een grondige informatiecampagne ging Bio-clusters in 2020 hier het terrein op. Er bestond al een Graannetwerk Pajottenland, waarin biologische en gangbare landbouwers samen graan telen voor lokale afnemers. Boeren uit deze groep wilden (gedeeltelijk) de stap naar bio zetten. Als er in bepaalde regio's al een lokale dynamiek bestaat, dan is het logische dat Bio-clusters die dynamiek verder ondersteunt, in plaats van zelf iets vanaf nul op te bouwen. Dat gebeurde dus ook in dit geval. In 2021 wordt verder ingezet op teelttechnische kennis, maar er wordt ook gezocht naar afzetkanalen voor andere teelten die deze landbouwers kunnen opnemen in hun toekomstige bioteeltrotatie. 

In Voeren lag de nadruk op melkveehouderij, in Haspengouw op akkerbouw. In 2019 vonden er een aantal vormingen en bedrijfsbezoeken plaats, met als resultaat dat drie gangbare melkveebedrijven zich mogelijk in het voorjaar van 2021 zouden aanmelden voor biocontrole. Bio-clusters blijft hen verder begeleiden doorheen de omschakeling. Daarnaast zetten 2 bedrijven uit deze regio in 2020 de stap naar biologische geitenhouderij. Met een bedrijfsbezoek bio-akkerbouw werd bovendien de eerste stap gezet richting deze bijkomende sector. Aan de ontwikkeling en afzetmogelijkheden in deze drie biosectoren zullen we in het projectjaar 2021 verder werken.

Nieuwe regio's

Het project gaat intussen verder, en heeft twee nieuwe regio's vastgelegd:

• Meetjesland - Leiestreek
• Hageland.

In de regio Meetjesland-Leiestreek zijn er een 20-tal gangbare melkveebedrijven met concrete interesse in omschakeling. Bio zoekt Boer bezocht een groot deel van hen al voor een individueel bedrijfsadvies. Toen werd duidelijk dat het merendeel van deze bedrijven over te weinig grond beschikt. Niet alleen hebben ze niet genoeg grond om biologisch ruwvoer te telen, ze hebben ook onvoldoende percelen voor mestafzet. Samenwerking is hier de sleutel: tussen omschakelende melkveebedrijven onderling, maar vooral tussen melkveehouders en akkerbouwers. Via Bioclusters begeleiden we deze bedrijven op regionale schaal in een intensief omschakel- en samenwerkingstraject. 

In Hageland zijn het vooral wijnbouwers die willen omschakelen naar bio. Door ons relatief natte klimaat is de Vlaamse wijnbouw echter erg gevoelig aan schimmelziektes, wat biologisch telen bemoeilijkt. Een oplossing biedt zich aan in het gebruik van resistente hybridewijnrassen (PIWI's). Via een vierde cluster bekijken we welke kennis er al aanwezig is bij de bestaande biowijnbouwers en de kandidaat-omschakelaars zelf, met als doel deze kennis versneld uit te wisselen. Mogelijke afzetkanalen (bv. distribteurs, foodservices) worden gecontacteerd om de interesse in Belgische biowijnen te vergroten. Aanvullend op deze wijnbouwsector faciliteren we in het Hageland ook de omschakeling van dierlijke bedrijven die lokaal biomest kunnen produceren en uitwisselen met biologische plantaardige producenten.

Omschakelen kost tijd

Nu het project goed één jaar loopt, kunnen we al een paar voorzichtige conclusies trekken. Bedrijven voelen zich vooral gemotiveerd om te schakelen als er een reële marktvraag bestaat. Maar zelfs dan kost omschakeling tijd. Daarnaast blijft sectorspecifiek werken noodzakelijk: alleen zo kan je dingen in beweging zetten. 

Meer weten?

Boeren die meer info willen over een bepaalde bio-cluster of aan een traject in een bepaalde regio willen deelnemen, nemen best contact op met de omschakelconsulenten van Bio zoekt Boer.

• Voor Bio-clusters Pajottenland en Meetjesland-Leiestreek kan je terecht bij:
  Sander Van Haver (sander.van.haver@biozoektboer.be).
• Voor Voeren-Haspengouw en Hageland mag je contact opnemen met:
  Eveline Driesen (eveline.driesen@biozoektboer.be).

Ben je een verwerker en wil je graag lokale grondstoffen verwerken? Of ben jij een andere ketenactor die graag meer wil weten over deze clusters? Aarzel dan niet contact op te nemen met:

• Sofie Vandewijngaarden (sofie.vandewijngaarden@bioforum.be)

Bron: Bio Actief 50, december 2020, p.16-17